Necip Faz?l (1904-1983)'?n ?iirinin ad? "Saat 12". 1931'de yazm??. ?iir ?öyle:

Ç?n, ç?n, on iki hece,
Çald? bir eski saat.
On ikide her gece,
Bana diyor ki, saat:

Dün, bugün, yar?n, siz, biz,
Bu yay?n içindeyiz;
Onu yüzy?l say?n siz.
Ömür on iki saat...

7'li hece ölçüsüyle yaz?lm??, iki dörtlükten olu?uyor. Dikkat edilecek olursa ?air, saat üzerinden hayat?n anlam?n? ve ömrün k?sal???n? tefekkür ediyor. ?çe dönük bir ?iir. Saatle deruni bir diyalo?a giren ?air, A??k Veysel'in "iki kap?l? han"?n?n ç?k?? kap?s?na yap?lan yolculu?u "Dün, bugün, yar?n" h?zl? say?m? e?li?inde anlat?yor. Üstad?n ?iirini ?u ayetler e?li?inde okuyabiliriz:

"Ey Muhammed! Sen onlara dünya hayat?n?n misalini ver. Dünya hayat?, gökten indirdi?imiz bir su gibidir ki, bu su sayesinde yeryüzünün bitkileri (her renk ve çiçekten) birbirine kar??m??, nihayet bir çöp k?r?nt?s? olmu?tur. Rüzgarlar onu savurur gider. Allah her ?eye muktedirdir." (Kehf/45)

"Dünya hayat?n?n misali ?öyledir: Gökten indirdi?imiz su ile, insanlar?n ve hayvanlar?n yedi?i bitkiler birbirine kar??m??t?r. Nihayet yeryüzü süslerini tak?n?p süslendi?i ve sahipleri kendilerini ona gücü yeter sand?klar? bir s?rada, geceleyin veya gündüzün, ona emrimiz gelivermi?tir, ans?z?n ona öyle bir t?rpan at?vermi?iz de sanki bir gün önce orada hiçbir ?enlik yokmu? gibi oluvermi?tir. Dü?ünen bir kavim için ayetlerimizi i?te böyle aç?klar?z. (Yunus/24)"

Frans?z ?air Paul Eluard (1895-1952)'?n "saat 12"li ?iiri ise "Son Gece" ba?l???n? ta??yor. Birbirinden numarayla ayr?lm?? dört metinden olu?an ?iirin ilk parças? oldukça çarp?c? üç bentten olu?uyor:

?u eli kanl? dünya
Hep suçsuza yüklenir
Lokmas?n? a?z?ndan al?r
Verir ate?e evini
Gömleksiz pabuçsuz b?rak?r
Eder çoluk çocu?undan

?u eli kanl? dünya
Bu ölü bu diri demez
Ç?kar?r çamuru aka u?rular? ba???lar
Sözü bo?ar gürültüye

?ükür saat oniki on iki el ate?
Erinç getirir suçsuza
Art?k y???nlara dü?er gömmek
Kanayan tenini kararan gö?ünü
Yine y???nlara dü?er anlamak
K?y?c?lar?n güçsüzlü?ünü.

Tahsin Saraç'?n (Ça?da? Frans?z ?iiri Antolojisi, Cem Yay., ?st., 1976, s. 111-112) Türkçesi ile okudu?umuz bu ?iirin, Necip Faz?l'?nkinin tersine d??a dönük bir dünyas? oldu?u ortada.

Necip Faz?l'?n aksine, çocuklu?undan itibaren sosyo-ekonomik s?k?nt?lar çeken Eluard zorlu bir hayat ya?am??t?r. Bu arada Birinci Dünya Sava??nda gazla zehirlenmi?, nefes borular? kangren olmu?, ?kinci Dünya Sava?? Frans?z direni?inin edebiyattaki sözcülü?ünü yapm??t?r. Toplumsal olaylar?n merkezinde konu?lanmak durumunda kalan Eluard, Dadaizm ve gerçeküstücülük tecrübelerini ya?ad?ktan sonra, yeni gerçekçilikte karar k?lm??, aç?k ve ar? duru bir dille, özgürlük ?iirleri yazm??t?r.

Bir bölümünü okudu?umuz "Son Gece" ?iirini bu özet bilgi e?li?inde ele al?rsak, bir toplumsal direni? ve özgürlük talebi ?iiri oldu?unu kolayl?kla söyleyebiliriz. Suçsuzun suçlu, güçsüzün gariban, yoksulun ma?dur edildi?i bir ortam?n betimlemesini yapan ?air, hak hukuk terazisinin vuku bulu?una at?f yapar: "?ükür saat oniki on iki el ate?..." diye ba?layan üçüncü bent, bu anlamda hayli önemlidir. ?air burada, toplum hayat?n? her bak?mdan kötürüm eden "k?y?c?lar?" ac? bir sonla kar?? kar??ya b?rak?r.

?u veya bu ?ekilde, her iki ?iir de "ölümlü" bir ak?betle kar??la?t?r?yor muhataplar?n?. Evet, ak?beti ele al?? gerekçeleri farkl?, fakat nihai durum ayn?. Do?rudur, Necip Faz?l'?nkisi munis ve makul bir teslimiyeti hedefliyor. Eluard ise böylesi bir teslimiyete dair gündemi olmayan "k?y?c?"lara had bildiriyor.

Hadsiz "k?y?c?"lar ke?ke Hakk'?n i?aret etti?i (Kehf/45, Yunus/24) hakikate tâbî olsalar da her iki dünyalar?n? karartmasalar...

Ankara, 10 Mart 2021